मंगी मटन कडी तुमचें लग्न वाटावंक शकता?
वर्ष 2 | अंक 9 [जनवरी 2023]

मिशेल डीकोस्टा

वर्ष 2 | अंक 8 [जनवरी 2023]

---

अणकार – कृपाली नायक    

तुजी बायल तुका फटोवंक लागल्या , तुका तें जाणवता. आयज आयतार आनी ती काम करता. जेवणा मेरेन परत येतली अशें तिणें सागिल्लें. जेवणा खातीर कायच ना तें तुका फ्रीज उगडटना  दिसता. तिका कितें तरी खाशेलें करपाची संद आसा. हालीसराक तुजी बायल इतलें काम करता, ती न्हिदेंतय सादरीकरणा विशींच उलयता. तिका कामा विशीं आवड आशिल्ली. तिचे कडेन लग्न जातना तूं कित्याक तोंड दिवपाचो  आसा हें तुका कळ्ळिल्लें. सगळ्यांनीच तर तुका सागिल्लें, मुंबयच्या चलये कडेन लग्न जावप म्हणल्यार खूब काम आसतलें. मुबयचें व्यस्त जिवीत जगपाक जाय, पूण मंगळूरान तुका आडायलां अशें तुका दिसतालें.

घडये भुरगेपणांत जें वगडायल्लें तें परत मेळोवपाची तुजी पद्दत आसतली. सद्दामाच्या भंयकर काळांत तुजो बापूय कुवेटांतल्यान परतलो तेन्ना आकाती झुजांतल्या भयंकर कथांक निमित्य करून ताणें नवें काम  सोदपाक न्हयकार दिलो. मुंबयचें जिवीत परवडप कठीण आशिल्लें. तूं तुज्या काकाच्या आदारान मंगळूरांत परतलो. आतां परत मुंबय आयिल्ल्यान तुका मंगळूरची याद येता.

तूं सत्री, कपड्याची ल्हान पिशवी घेता आनी  तुमच्या फ्लॅटाक  चावी करता. पोट सुटपाक  लागलां म्हण लिफ्ट घेवची सांडून सोपणांनी देंवता. तळमजल्यार पावता मेरेन तूं धांपेता. आकारांत येवपाची गरज आसा. तुजे मेरेन पावता पावता तीन रिक्षा वेग मंद करतात. तूं मुखार बस स्टॉपार वता.  तूं  पयशे साठयता, दर  रुपयाचें मोल आसा. पावस पडूंक लागला. हरशी सप्टेंबर पूण पावस घोग्यांनी पडटा.  तूं बेगीन बेगीन सत्री फुलोवपाचो यत्न करता पूण तुका आयिल्ली उदासिनता तें करपाक दिना.

Art Courtesy – Siddhi Vartak, 2023

ती उगट्टा म्हणसर तुजो चश्मो ओलो जाता. तूं बशीची वाट पळयता. आता केन्नाय येतली. तुजे बायलेक मुंबयचो पावस रॉमेंटीक दिसता. तिणें तुका सागिल्लें तुजे सांगातान आपणाक एकाच सत्रेंत चलपाक जाय. तुवें तें आजून करूंक ना. तशें तुवें आजून कित्याक करूं ना?  तें तुवें करूंक जायच आशिल्लें. जें तूं आज करतलो. तूं सत्री घेवन तिका पावसांत भोंवंक व्हरतलो.

बस येता, तूं फाटल्या दारान भितर सरता. मुखावयलें दार देंवपी लोकां खातीर आसता. तूं दावे वटेन एकोडें बसपाक आशिल्ल्या सिटाचेर बसता. तें तुका तूं कितलो एकटो आसा ताची याद करून दिता. तुका खऱ्यानीच तुजे बायले खातीर कितें तरी खाशेलें करपाचें आसा, तें कितें तें तुवें आजून थारावंक ना, आजून ना. तुमी दोगाय आपल्या व्यापांत आशिल्ल्यान जायतो तेंप जालो तुमी डबो लायला.  हो डबो दिवपाचें काम एक मंगळूरकार करता. तुका तें जेवण आवडना पूण तुजी बायल कामांतल्यान येतकच जाम जाता. तुवें तिचे कडल्यान रांदपाची अपेक्षा दवरप ना.

तुका तुजे बायले वांगडा बसीन भोंवपाची इत्सा आसा पूण बसीन भोंवप तिका आवडना. तिका तिची स्कुटी चलोवंक आवडटा. ती तिका तिच्या स्वातंत्र्याची जाणीव करून दिता. पडचो बी न्हय म्हण बसींत आपलो तोल सांबाळीत  कंडक्टर  तुजे कडेन येता.  तूं तुजी तिकेट दिवन जनेला भायर पळोवंक लागता.  वर्सां उलगल्यात तसो जायतो बदल दिसपाक लागला. इमारतीची पुर्नबांदणी केल्या नवीन दुकांना आयल्यात. तुका हातांत हात घलून चलपी जोडपें नदरेक येता. एक दादल्यान आपल्या बायलेच्या कमरे भोंवतणीं हात वेडायला. तूं  पयस पळयत तुज्या मोबायलांत लक्ष घालता. तुज्या बायलेची एकय मॅसेज ना. तूं कल्पना करता  ती पांयार पांय उडोवन कॉन्फरन्स मॅजाचेर  बसल्या,  आपल्या कुर्त्यान आपलीं धोपरां  धांपता. जाची तूं तोखणाय करता तेन्नाच तुका दुबाव येता तूं नासतनाय ती तशें करतली?

बसीक धपको लागता. तूं मुखार धुकलता. तूं वचून मुखा वयल्या खड्ड्या मनशाच्या तोंडाक आपटूवंचे आदीच तूं तुजे म्हऱ्यांत आशिल्ल्या हॅण्डलाक  धरता. तूं तुजेच सुवातेर स्वताक सावरून घेता. बस घुंवता  तशी तुजे दोळ्या सामकार  विस्तारीत अशें पाचवेचार मळ झिळमिळटा. थोड्या वेळा पुरतें तुजें काळीज आशेता, गजाली बदलूं येतात, गजाली आदले वरी जावं येतात. बस बेकरी, वक्लाचें दुकान, पार्लर आनी सायकल सारकी करपाच्या दुकाना मुखावयल्यान फुडें वता आनी ट्रेफीकांत वचून थारता. एका दुकानाच्या कुशीक दवरिल्ल्या ल्हान मेजाचेर एक जाणटो मनीस साडी ब्लाव्हज शिंवता तें तूं पळयता. जायतो तेंप जालो तुवें तुजे बायलेक साडयेंत पळयल्यार. मंगळूरांत परंपरीक पद्धतीन तुमी लग्न जाल्ल्या दिसाची तुका याद येता. ते  दिसा व्हडलो दुकर मारिल्लो. तुज्या आयुश्यांतलें सगळ्यांत रुचीक दुकरा मटण आशिल्लें तें  पूण रिसेप्शनांतली ती सगळ्यांत याद उरपा सारकी गजाल न्हय.

साड्यांतले तुजे  बायलेक पळोवन तूं थक्क जाल्लो. तिच्या गळ्यांत मंगळसूत्र घालतना आनी तिच्या दाट्ट केसांत जुयो माळटना तुका उर्बेभरीत दिसतालें. तिणें तिचें नकसूद आंगार न्हेशिल्ली साडी पळोवन तुका अभिमान दिसतालो आनी कमीपणय भोगतालें. मुंबयचे चलयेन मंगळूरच्या परंपरीक पद्धतीन मंगळूरांत लग्न जावपाक  हयकार दिवप  हें चुकून घडटा अशें सगळ्यांनीच तुका  सागिल्लें. बस परतून थांबता, तूं सरभोंवतणीं पळयता. तेन्ना तुका जाणवता तुवें आपली देंवपाची सुवात फाटी सोडल्या म्हण. तूं सडसडीत उठ्ठा आनी दारा कडेन वता. दार बंद जावचे पयलीच सकयल देंवपाक  तूं यशस्वी जाता. तूं बाजारा वटेन वचपाक वळिल्ली बस पळयता. तूं तुज्या लग्नाच्यो पावल खुणो परत सोदूंक शकता काय पयलीच खूब उशीर जाला ?

बाजारांत गर्दी आसा. पणसाचो येवपी  खर वास  तुका तुज्या लग्नाच्या सुरवातीच्या म्हयन्यांनी मेळिल्ल्या पणसाची याद करून दिता. तुज्या बायलेक जेन्ना तो फ्रीजांत मेळिल्लो तेन्ना तिणें  पुराय फ्रीज घाण केल्ल्याचो आरोप तुजेर केल्लो. त्या वासाक लागून आपली भूक मेल्या असो दावो करून ते राती ती जेवंक ना. तें तुजें सगळ्यांत  आवडीचें फळ अशें सांगपाचें काळीज तुका नाशिल्लें. तेन्ना सावन तुवें तें फळ खावंक ना. तुजे वाटेर  मांडून दवरिल्लीं फळां आनी भाज्यो आसात.  संत्रां, कारातीं, वालपापडी, गाजर, बटाट, बिटरूट….. तूं कोबी घेवपाचें थारायता. तुजे बायलेक सालाद आवडटा. ती डायटींग करता.

ती आता शिवराक जाल्या म्हणपाचें फाटले काय म्हयन्या आदीच तुका कळ्ळां. तूं  मासाहार खाता हाचें तिका पडून वचूंक ना. पूण जेन्ना जेन्ना तूं खावंक लागता तेन्ना तेन्ना तुका तिचो विश्वासघात केल्ल्या सारकें दिसता. तुमच्या दोगाय मदी कायच साम्य ना, आनी अशेय दिसूंक लागता ती तुजे कडल्यान पयस वचपाची संद सोदता. तुवें भिजिल्ल्या कित्याचेर तरी पांय दवरला दिसता. बाजारभर कोबीचीं पानां आनी हेर पाले भाज्यांचो कचरो पडिल्लो आसा. भाजयेकारानय उरिल्ल्या भाज्यांच्यो खुणो सांडल्यात. तुमच्या लग्नाच्या सुरवातीच्या दिसाचें कितेंय तुजे बायलेक याद जाता?  तुवें जो तिचेर मोग शिपडायल्लो. चड करून जुयांचो पड आनी गुलाब तशेंच हेर फुलां विकपी दादले आनी बायलांच्या मदल्यान तूं वता.  जुयो तुका परतून साड्याची याद करून दितात. तुका तो दीस स्मरणान दवरूंक जाय. ती आतां आपल्या सहकाऱ्या वांगडा उलयता  आसतली. जैन चलो.

Art Courtesy – Siddhi Vartak, 2023

ती ताचे विशीं खूब उलयता.  कामार ती कितें करूंक सोदता हाची जाण आशिल्लो कोणय तरी तिका शेवटाक मेळ्ळो.  तूं तिचे खातीर खूश आसा. खऱ्यानीच तूं खूश आसा, पूण जर तें कामा पुरतें नासत जाल्यार?  ताचे विशीं उलयतना तिचे दोळे लिकलिकतात ते तुवें पळयलां. तूं मात्सो कांय खिणां खातीर रावता दोनय वटेन फेरयेकार आनी गाडयांक लागून रस्तो सामकोच अरूंद जाला. तुजे उजवे वटेनच्यान व्हॅन वचूंक  सोदता. तुज्या दावे वटेन एकटो आले घेवन बशिल्ल्याक आल्या विशीं विचारता. तो विचारता खंयचें आलें लोणच्याक बरें? आनी आलेकार ताका कमी रंगाचें आलें दिता. फेरयेकाराच्या फाटल्यान पोकळ अश्या वणटी मदी एक आल्तार आसा.

तशेच तरेचें सामान विकपी एका फेरयेकारान आपल्या कुशीन आशिल्ल्या फेरयेकाराक मोड दिवपाक सांगलें. तांचे खातीर दीस असोच उजवाडटा आनी सोंपता. ते एकामेकाचे सांगाती कशे दिसतात. घडये ते शेजारी आसूं येतात जावं एकाच घरांतले. खऱ्यानीच दर एकल्याक बरो सहकारी जाय आसता. तूं कामार एका सहकाऱ्या कडेन खूब लागी आसा तुका ताचेर पुराय विश्वास आसा. तुवें तुमच्या लग्नाच्या बिगडिल्ल्या नात्या विशीं ताका सांगलें. ताणें इतलेंच म्हणलें “तें फकत तुजेच तकलेंत आसूं येता. तूं तिचे कडेन कित्याक उलोवन पळयना?” हातूंत खऱ्यानीच तथ्य आसा पूण तुका तिचे कडेन उलोवपाचो धीर जायना. व्हडें कित्याक हालोवप?

तुका लोकांची वरदळ आयकूंक येता. लोक एका मेका वटेन वतात ते. तुज्या नदरेंत सरकारी गाडी पडटा. ते फेरयेकारा कडेन आडमुटेपणा करतात तेवय. तूं हे गर्देंतल्यान भायर वच्चे खातीर नुस्त्याच्या बाजारांत वचपी वाट धरता. तूं बाजारांत भितर वता. थंय नुस्तेकान्नी म्हऱ्यांत कावळे आनी माजरां घिट्टयो घालून आसात. थंय जायते तरेचें नुस्तें आसा कुल्ल्यो, पापलेंट, बांगडे, बोंबील आनी लेपो. तुजे बायलेक नुस्तें आवडना. मगळूरा तुजे घरा कडेन तूं सद्दां नुस्तें खातालो. मुड्डोशी खातना तुजे आवय वांगडा तुजी सर्त लागताली. त्यो तूं काट्या सकट खावंक शकतालो.

तुका जाय जाल्यारय हांगा मुड्डोशी मेळना. तुका जाय जाल्यारय तूं विकती घेवचो ना. ताटांतलें जेवण आसूं वा सिनेमा तुका तुजे वांगडा कोण तरी जाय. मटणाचो बाजार मात्सो फुडें आसा अशें कोण तरी तुका सांगता. तूं पायणिच्या निमणे कडेन पावता आनी ल्हानश्या वण्टी मदल्यान भितर सरता. दावे वटेन चिकन विकतात जाल्यार उजवे वटेन मटण. मंगळूरी मटण कडी तुजे बायलेक आवडटा. बारीक कुडके चाबून, जाता तितलें मास काडपाचो यत्न करीत मटण खावपी ती, तुका याद जाता.

एका तरणाट्यान पिंजऱ्यांतल्यान कोंबी काडली आनी तिचे गळ्याक धरलें. ती भंयान चडच  फडफडपाक  लागली. भुरग्यान तिका तस्तांत घातलें. ताणें तिची तकली कापली. ताणें कोंबी तशीच तस्तांत दवरली जाल्यार बोडकी हेर गळे वडयल्ले थंय फातरा वटेन शेंवटून मारली. थंय खूब कोंबयांच्या गळ्यांची रास आशिल्ली. तुका टबांत कोंबी धापेंता ताचो आवाज येता. कांय खीण तुका अहिसां याद जाली पूण तुजेर  चड काळ ती वर्चस्व मेळोवंक पावली ना. तूं रोकडोच फाटीं परतलो आनी तुवें मटण घेतलें.

कुशीक बारीक बोकडेचें पोर रडटालें. तिचें नाजूक तोंड पळोवन तुका लग्नाक तीन वर्सां जावनय तुवें आनी तुजे बायलेन केन्नाच भुरगें जावपा विशीं कितेंच उलोवंक ना ताचो विचार येता. बोकडी दोळ्या सामकाल्ल्यान ना जाता. तुका विचार येता घडये तुजी बायल गुरवार जाल्ली आनी तिणें भुरगें वडयल्लें आसूं येता. तकली झटकोवन तो विचार तूं तकलेंतल्यान काडून वडोवन मटन घेता आनी घरचे दिकेन चलूंक लागता.

घरा पावन तूं कोबी चिरता ती उदकांत घालून तिचेर थोडें मीठ घालता. तूं कांदो मिरसांग आनी आलें चिरता. तूं  तुजे बायलेक अजापीत करपा खातीर रावंक शकना. मटण कशें करचें ताची तरा विचारपाक तूं तुजे आवयक फोन करता.  तुजे आवयक अजाप जाता पूण तुका तिची याद जाली म्हण उमेदय जाता. तिका तुजे लग्ना उपरांत तुजे वांगडा रावपाचें आशिल्लें पूण तुजे बायलेक तें मान्य नाशिल्लें.  मटण करपाची प्रक्रिया खूब व्हड आसता पूण तूं ती करपाक तयार आसता.

तूं मटण  धुता. तेन्ना तें तुजे हाताक चिकटता. मटण कितलें तन्नें हाचो तुका विसरिल्लो.तूं  ताची चडावत चरबी काडटा आनी कट बोर्डारचे एके कुशीक दवरता.  धुविल्लें मटण तूं शिजिल्ल्या  उदकांत घालता. तातूंत तिकी आनी वेलची घेलता. नाल्लाचे  तेलांत कथमीर, जिरें आनी मिरसांग घालून तळशिता ती मिक्सरांत घालता. मागीर तूं टमाट, कांदो  लसूण आनी आलें  कापून घेता.  हें सगळें मिक्सरान घालता. तातूंत इल्लीशी हळद आनी सये वांगडाच   मॅगी क्यूब्स घालता. उदक घालून तें सगळें  वाट्टा. तूं घडयाळीक पळयत आसता. एकदां तें जालें नंतर  तूं मिरसांगेची थिराय पळयता.  तुका तुजे आवयक परत आपोवंक  जाय आशिल्लें पूण तूं तशें करनासतना मुखार वता. वाट्टील्लो मसालो घालचे पयली तूं मटण शिजपाची वाट पळयता. तूं तीन बटाट सोलून उदकांत भिजत घालता.

तुजे बायलेचो सहयोगी बटाट सुद्दा खायना आसतलो. तुवें खंय तरी आयकलां कांय जैन वोडकाय घेनात कारण ती बटाटाची केल्ली आसता. कांय वामपंथी जैन लोक कोबी सुद्दा खायनात. बाटाटाचें उदक सुट्टकच तूं ते निशेयता आनी मटणांत घालता. मीट मसालो आनी मोवसाण पळोवंक तूं  मटण आनी रोस चाखून पळयता.  तें सामकें रूचकर जालां. तूं समादानान दोळे बंद करता. तुजे बायलेक जेन्ना कितेय आवडटा तेन्ना तिचे दोळे वेगळेच तरेन धापतात. तूं कोबी  गाळणेंत घालून गाळटा. कापिल्लो कांदो मिरसांग आनी आलें आशिल्ल्या आयदनांत   घालचे पयली पुराय उदक निशेता म्हणल्यार तूं गाळणी हालयता. तातूंत तूं  विनाग्र घालता आनी बरें हातान कालोवन  घेता. ताची रूच घेतना तूं समाधानी जाता.

तूं आतूरतेन तुजी बायल येवपाची वाट पळयता. तुका बाजारांत वचून येवन रांदल्या उपरांत खूब थकिल्ल्याचें जाणवता. तूं थंयच झेम काडटा. तुका सपन पडटा. तुजी नदर एका लांब मेजार पडटा. तें इतलें पातळिल्लें आसा  तें खंय  सुरू जाता   आनी खंय सोंपता तें तुका दिसना.   तुका कसलो तरी आवाज येता. तो आवाज  बायल आनी दादलो शरीस संबंद घेतात ताचो  आसता.   तुका फाटी वळून पळोवपाचें ना. तुका भंय दिसता घडये ती तुजी बायल आनी तिचो सहकारी आसत. तूं जेन्ना फाटी वळून पळयता तेन्ना तुका तें पळोवन अजाप जाता एक कांदो आनी बटाट घुंवते खुर्चेचेर  हालतात. तुका एके बायलेचो आवाज आयकून जाग येता. हो वास कसलो? मटणाचो ?

तुजी बायल परत आयल्या! हय,  तूं खर्चे वयल्यान उटून म्हणटा.  हांव चुकलो. सांग म्हाका…

तूं धांवत रांदचे कुडींत वता कपडो घेवन  तोपा वयलें धांपणें  उगट्टा एका धाकट्या आयदनांत मटणाचो रोस  आनी इल्ल्योश्यो  मटणा फोडी  घालता.

‘घे खा हें’  तूं तिचे कडेन आयदन दिवंक करता. .

ती रागान म्हणटा ‘वेळ पळय !  4.30  जाल्यात ! तूं पिसो जाला ? ताका वास येता! हांव शिंवराक!

‘खा न्हय. तुका आवडटालें न्हय तें.’  तूं तें आयदन आनीकय तिचे म्हऱ्यांत व्हरता. तुका  तें आयदन घेवन भिकारी जसो भीक मागता तसो दिसता.

‘तुजें कितें जालां? तुका ना म्हणल्यार कळना.  हावें ना तें ना म्हणला न्हय? प्लिज, प्लिज, तुका दिसता हांव म्हजो विचार बदलतलें म्हण, हांव हें खावचेंय ना ना म्हण  हांव तुजे बरोबर न्हिदचेंय ना. तुजो दबाव पडचो ना.’ ती हात जोडून विनंती करता. हे करतना तिची हड्डें वयर सकल जाता.  तिणें तुजे हुजीर शेवटचे केन्ना कपडे बदलिल्ले तें तुका याद जायना.

‘तुजे भितर कितें रिगला? आरे देवा तुवें कोबी कित्याक हाडलां? ’ रांदचे कुडींत वचून  ती म्हणटा.

तूं तिडकता. ती तुजो  अशे तरेन कसो अपमान करूंक शकता?

‘तूं कोबी कित्याक खायना?’ तूं विचारता.

‘हांव खऱ्यानीच हो वाद मुखार व्हरपाक सोदना. हांव वतां. म्हाका फोन करनाका.’ ती तिचें बॅग घेता आनी भायर सरता.

तूं आयदन घेवन बसता. तूं चमचो घेता आनी तें खिरयता. बरगळेक पळोवन तुका दादाल्याच्या बरगळेंतल्यान बायल जाल्या ह्या बायबलांतल्या श्रद्धेची  याद जाता . तुजी बायल तुजे खातीर नाशिल्लीच. तूं तन्न्या मासाक घास मारता.  तुवें बोकडेक तुजे दोळ्या सामकार  मरतना पळयल्या. तूं तिचें मरण व्यर्थ वचूंक दिवचो ना. तुवेंआजूनय तिका तुज्या नोटीस पिरेडा विशीं सांगूक ना. तुज्यान आनीक अपमान सहन करपाक जावचो ना. तुजो तिरस्कार करपाचें आनीक एक कारण तूं  तिका दिवंक सोदना. तूं फेसबूक पळोवंक लागता. तुजे मामान मोलान घेल्ल्याचो एक फॅमिली फोटो थंय घातला. तूं तुजे दाव्या हातान ताका एक  संदेश धाडटा. ‘मामा तूं केसो  आसाय?  म्हाका नोकरी जाय, उपकार कर आनी व्हीजाचें पळय’

संदेश धाडले उपरांत, तूं तो संदेश परत वाचता. हो खऱ्यानीच तूं ? तुजे बायले कडेन भीक मागता. तुजे मामा कडेन भीक मागता. तुजे तोंडार हात धरून तूं रडपाक लागता.

Art Courtesy – Siddhi Vartak, 2023